युनिकोड
यसै साता सम्पन्न दोस्रो कृष्णप्रसाद भट्टराई स्मृति कराते प्रतियोगितामा विभागीय टोलीको बोलवाला रह्यो। नेपाली खेलकुदमा कराते मात्र होइन धेरै खेलमा विभागकै दबदबा हुने गर्छ।
नेपाल पुलिस क्लब १० स्वर्ण पदकसहित च्याम्पियन बन्दा शीर्ष ३ भित्र विभागीय टोली नै रहे।
पदकका आधारमा एपीएफ दोस्रो र त्रिभुवन आर्मी क्लब तेस्रो भयो। ७ प्रदेश र ३ विभागका खेलाडीले १७ इभेन्टमा प्रतिस्पर्धा गर्दा विभागीय टोलीबाहेकका खेलाडीले स्वर्णपदक जित्न सकेनन्।
प्रदेशको भागमा भने रजत र कांस्य पदक मात्र पर्न सक्यो। नियमित अभ्यासमा रहेका विभागीय टोलीलाई हराउन प्रदेशका खेलाडीलाई यसै पनि हम्मे–हम्मे नै पर्छ। स्वर्ण जित्न नसके पनि कुनै पनि प्रदेश पदकविहीन भने भएनन्। त्यसमा एक जना यस्तो खेलाडी रहिन् जो प्रदेशबाट पदक जित्ने एक मात्र खेलाडी बनिन्।
उनी हुन् सुर्खेतकी एलिसा रास्कोटी मगर। एकल कातामा रजत पदक जित्दै उनले कर्णालीको साख जोगाइन्। फाइनलमा हारे पनि उनमा जितभन्दा बढी खुसी थियो। कारण उनले झण्डै ६ वर्षको खेल जीवनमा राष्ट्रिय स्तरमा जितेको त्यो नै पहिलो ठूलो पदक थियो।
उनलाई फाइनलमा हारेकोमा कत्ति पनि दुःख छैन। उनी चानचुने खेलाडीसँग हारेकी होइनन्। तीन वर्षअघि १३औँ दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा एकल कातामा देशका लागि रजत पदक जितेकी चन्चला दनुवारसँग फाइनलमा हार्दा एलिसालाई हीनता होइन गर्व महसुस भयो।
१० खेलाडीको सहभागिता रहेको एकल काताको फाइनलमा एलिसाले चन्चलालाई कडा चुनौती पेश गरेकी थिइन्। चन्चलाले २४.५० अंक प्राप्त गर्दा एलिसाले २३.६८ अंक जोड्न सफल भएकी थिइन्। आफूले पदक जित्न नसके पनि एलिसाको पदकमा कर्णालीका अन्य खेलाडी दंग देखिन्थे।
असोज–कात्तिकमा गण्डकी प्रदशेमा भएको नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा कांस्य पदक जितेकी एलिसालाई त्यहाँबाट सफलता प्राप्त गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वास जागेको थियो।
सुर्खेत वीरेन्द्रनगर नगरपालिका वडा नम्बर १ की २२ वर्षीया एलिसाले साथीको लहलहैमा कराते खेल्न थालेकी थिइन्। उनकी साथी सुनिता विष्ट कराते खेल्थिन्। सुनिताले पदक जितेको देखेर नै एलिसालाई त्यसले आकर्षित गर्यो। अनि कराते खेल्ने निर्णय गरिन्।
एक बहिनी र दुई भाइकी दिदी एलिसा आमाबुबाकी जेठी सन्तान हुन्। सुर्खेतमै स्नातक अध्ययन गरिरहेकी छिन्। एलिसासँगै उनका भाइ मिसन रास्कोटी पनि कराते खेल्छन्। करातेमा भाग लिन दिदीभाइसहितको कर्णाली टोली संघीय राजधानी आइपुगेको थियो। भाइले पदक जित्न त सकेनन्। दिदीको सफलतामा भाइ पनि दंग थिए।
एलिसाले रजत पदक जितेपछि मिसनले बधाइ दिए। मेडल जितेपछि भाइले एलिसालाई भनेका थिए, ‘राम्रो गरिस्, अझै राम्रो हुन्छ, तँ हल्का डराइस्, तेरो मुभमेन्ट, स्पिड अलिक कम भयो।’
एकल कातामा प्रतिस्पर्धा
एकल र टिम काता दुवैमा एलिसाको नाम भए पनि उनले एकल कातामा मात्रै प्रतिस्पर्धा गरिन्।
टिम कातामा छनोट भए पनि टोलीमा रहेका सबैको टाइमिङ नमिल्दा कर्णालीले त्यसमा भाग लिएन। छनोट भएकीमध्ये एक जनाको परीक्षाले गर्दा उनी आउन पाइनन्। उनको ठाउँमा अर्को खेलाडी राख्दा टाइमिङमा समस्या पर्यो। जसका कारण कर्णालीले टिम कातामा भाग लिन उपयुक्त सम्झेन।
आफूभन्दा सिनियर र अनुभवी खेलाडीसँग पराजित हुँदा एलिसालाई कत्ति पनि दुःख लागेको छैन।
चन्चलासँग फाइनलमा प्रतिस्पर्धा गर्नु नै अवसरका रुपमा लिएकी एलिसाले भनिन्, ‘यो पटक सोचेजस्तो भयो। चञ्चला दिदीसँग खेल्न पाउँदा खुसी लाग्यो। उहाँ प्रतिस्पर्धी हुँदा डर त लागेन किनकि उहाँलाई सबै थाहा थियो। म सिक्दै छु, उहाँले जित्नुहुन्छ भन्ने मनमा लागेको थियो। त्यही पनि कोशिस गर्छु। झुक्केर जित्न सक्छु कि भन्ने कता–कता थियो।’
पदक जितेपछि एलिसाले फोन गरेर आमासँग खुसी साटिन्। आमाबुवा खुसी नहुने कुरै भएन।
‘अझै राम्रो गर्नु भन्नुभयो’, एलिसाले भनिन्। उनको सफलतामा टोलीका अन्य खेलाडीको अनुहारमा पनि सन्तुष्टि देखिन्थ्यो। प्रदेशकै एक्लो पदक विजेता हुँदा कस्तो लाग्ने रहेछ भन्ने प्रश्नको जवाफमा साथीहरुको बचाउ गर्दै एलिसाले भनिन्, ‘साथीहरुको परीक्षाले गर्दा सोचेजस्तो तयारी गर्न पाएनन्। नत्र अरु खेलाडीले पनि जित्थे होला।’
एलिसा काता र कुमुते दुवैमा अभ्यास गर्थिन्। तर उनलाई कुमुतेभन्दा कातामा राम्रो गर्न सक्छु भन्ने लाग्यो। भविष्यमा पनि पनि कातामै केन्द्रित हुने उनको लक्ष्य छ।
उनले भनिन्, ‘कातामा बेसिकबाट नै ध्यान दिनुुपर्छ। कुमुतेमा फाइटमा ध्यान दिनुपर्छ। कसरी हान्ने भन्नेमा जोड दिनपर्छ। तर अब काता नै खेल्छु।’
साथीले खेलेको देखेर करातेमा आकर्षित
साथीले खेलेको देखेर करातेमा आकर्षित भएकी हुनाले एलिसाले परिवारमा सल्लाह गरिन्। बाजेले गाह्रो हुन्छ यस्तो खेल खेल्न हुँदैन भनेको उनी अहिले पनि सम्झिन्छिन्।
तर, आमाको साथ पाएपछि उनले कराते खेल्ने माहोल बन्यो। आमाले उनीहरुलाई प्रशिक्षणमा भर्ना गरिदिइन्। त्यसपछि उनको कराते यात्रा सुरु भयो।
चार महिनाअघि गण्डकी प्रदेशमा भएको नवौं राष्ट्रिय खेलकुदमा एलिसाले कुमुते र काता दुवैमा कांस्य पदक जितिन्। त्यही सफलताको सम्मानमा प्रदेश सरकारले उनलाई २ लाख रुपैयाँले पुरस्कृत गर्यो। त्यो सफलताले उनलाई परिवारबाट झन् दह्रिलो साथ मिल्यो।
‘पहिला प्रतियोगितामा त्यस्तो राम्रो हुँदैनथ्यो, तयारी पनि खासै नगर्ने, प्रशिक्षणमा नियमित हुँदैनथ्यो’, उनले भनिन्, ‘त्यसले परिवारले पनि खासै आशा राखेको थिएन।’
तर जब पदक जित्न थालिन् त्यसपछि परिवारले झनै हौसला दिन थालेको उनी बताउँछिन्।
अहिले खेलमै केन्द्रित हुन आमाले सुझाएको उनले बताइन्।
‘दाँयाबाँया सोच्ने हैन, खेल र पढाइमा मात्र ध्यान दे भन्नुहुन्छ’, उनले थपिन्।
नवौँमा दुई पदक जितेपछि पनि उनको प्रशिक्षण नियमित थिएन। केही समयको तयारीपछि दुवैले काठमाडौं आउनका लागि छनोटमा भाग लिए। दिदीभाइ नै छनोट हुन सफल भए। हिँड्ने बेला आमाबाबुले राम्रो खेलेर आउन आशीर्वाद दिएको एलिसा सुनाउँछिन्।
आफ्नो खेलमा राम्रो गर्नपर्छ भन्ने उनलाई छँदै छ। भाइले पनि राम्रो गरोस् भन्ने आशा छ।
‘दुई जना सँगै हुँदा खुसी लाग्छ। तर भाइ अलि चकचके छ’, हाँस्दै उनले भनिन्, ‘प्रशिक्षणमा राम्रोसँग ध्यान दिँदैन। विस्तारै बुझ्ने हुँदै जाँदा राम्रो गर्ला कि!’
प्रशिक्षक भन्छन्– अरुबाट पनि पदकको आशा थियो
काठमाडौं आउनु एक साताअघि एलिसाले प्रशिक्षक प्रदीप कुमार राईलाई भनेर बिहान बेलुका प्रशिक्षण गरिन्।
राईकै प्रशिक्षणमा कर्णालीको टोली काठमाडौं आएको थियो। पूर्वखेलाडी समेत रहेका प्रशिक्षक राई कर्णाली खेलकुद परिषद्का प्रशिक्षक पनि हुन्। २०५२ सालदेखि परिषद्को प्रशिक्षक रहेका उनले २०४८ सालदेखि नैै प्रशिक्षण दिन थालेका हुन्।
सुर्खेतमा उनले झण्डै ५० खेलाडीलाई प्रशिक्षण दिँदै आएका छन्। उनका आफ्नै पीडा छन्।
उनले भने, ‘खेलाडी जोगाउनै मुस्किल छ। १६/१७ वर्ष पुगेपछि कर्णालीका युवाहरु लाहुरे बन्ने तयारीमा लाग्छन्। महिलाहरु बिहे गरेर जान्छन्। उमेर समूहबाट प्रशिक्षण दियो तर राष्ट्रियस्तरसम्म ल्याउन टिकाइ राख्न नै गाह्रो छ।’
एलिसासँगै अन्य केही खेलाडीबाट राईलाई पदकको आशा थियो। एलिसाबाट उनले स्वर्णपदककै आशा गरेका थिए। रजत पदक जित्दा पनि प्रशिक्षक राई खुसी छन्।
प्रशिक्षक राई ठट्टा गर्दै भन्छन्, ‘एलिसा सिजनल खेलाडीजस्तो हुन्।’
झण्डै तीन वर्षअघि एपीएफ क्लबले आयोजना गरेको कराते प्रतियोगिता खेल्न एलिसा काठमाडौं आएकी थिइन्। त्यो बेलामा कुमुतेमा स्पर्धा गरेकी उनको हात भाँच्चिएको थियो। तर, उनले हिम्मत हारिनन्, ठीक भएपछि पुनः अभ्यास थालिन्।
फलीफाप कोरोना महामारी
कोरोना महामारीमा नेपाली पनि धेरै पीडित भए। कतिले आफन्तजन गुमाए। कति रोजगारविहीन भए। त्यही महामारीको समय एलिसाका लागि भने वरदानजस्तो भयो।
कोरोनाका कारण देशव्यापी लकडाउनकै समयमा उनले करातेमा आफूलाई अझ बढी निखार्ने मौका पाइन्। सुरु–सुरुमा सबै घरभित्रै सीमित भए। घर बस्दा–बस्दा सबैलाई दिक्क लाग्न थालिसकेको थियो।
झण्डै ५ किलोमिटर टाढा बस्ने गरेका प्रशिक्षक राई पनि आफ्ना शिष्यहरुलाई अभ्यास गराउन नपाउँदा र घरमा सीमित भएर बस्नुपर्दा दिक्क भइसकेका थिए। आफन्त समेत पर्ने एलिसासँग च्याटमा कुराकानी हुँदा घरमै प्रशिक्षण गर्ने सल्लाह भयो। त्यसपछि एलिसा र उनका भाइलाई रानीले एक वर्षजस्तो घरमै अभ्यास गराए।
पुराना दिन स्मरण गर्दै प्रशिक्षक राई भन्छन्, ‘लकडाउनको बेलामा एलिसासँग कुरा भयो अनि प्रशिक्षण गर्ने सल्लाह भयो। चैत वैशाखको समय निकै गर्मी हुने, बिहान साँझको समयमा प्रहरी बाटोमा बसेर बाटोमा कोहीलाई हिँड्न नदिने। दिउँसो घाम लागेको बेलामा प्रहरीहरु रुखको छहारीमा बस्थे। म त्यही बेला पारेर उनीहरुको घर जान्थे।’
प्रशिक्षण गर्ने ठाउँ गुरु चेलीले मिलेर तयार पारे।
‘घर पछाडि पहिला कुखुरा पालेको खोर थियो। त्यही सफा गरेर त्यसमै प्रशिक्षण गर्न थाल्यौँ। झण्डै डेढ वर्ष हामीले त्यसरी नै प्रशिक्षण गर्यौँ होला। त्यही बेलाको मिहिनेत अहिले काम लागेजस्तो लाग्छ’, उनले भनिन्।
राई आफू कुमुतेका खेलाडी हुन्। कातामा उनलाई धेरै अनुभव छैन। काताका प्रशिक्षक हिरा डंगोलसँग केही समय सँगै प्रशिक्षणमा बिताउँदाकै अनुभवले उनले एलिसालाई काता सिकाएका हुन्।
एलिसालाई अभ्यास गराउँथे। प्रशिक्षक राईले भने, ‘उनको भिडियो खिचेर राजेन्द्र (कपाली) गुरु, गोपाल गुरुलाई पठाउँथे। गुरुहरुले यो यो सुधार गर भन्नुहुन्थ्यो। त्यसकै आधारमा सिकाउँथे।’
दुई वर्षपछि दसौँ राष्ट्रिय खेलकुद कर्णालीमा आयोजना हुने घोषणा भइसकेको छ। आफ्नै ठाउँमा राष्ट्रिय खेलकुद हुँदा अझ मिहिनेत गर्नेमा एलिसा दृढ छिन्।
प्रतिक्रिया